برخی علوم انسانی را با فقه اشتباه گرفته‌اند
تاریخ انتشار: ۱۲ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۲۱۴۴۴۵
به گزارش خبرگزاری مهر، سلسله نشست‌های بازخوانی انتقادی ایده‌های دانشگاه اسلامی، علوم انسانی اسلامی و وحدت حوزه و دانشگاه به همت میز علوم انسانی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، در دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام برگزار شد.
بر اساس این گزارش، حجت‌الاسلام و المسلمین احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در این نشست به بررسی «چالش‌های حوزه و دانشگاه در مسیر اسلامی‌سازی علوم انسانی» پرداخته و با بیان اینکه هر چیزی وقتی در جامعه نهادینه شد برساخته خود یعنی علم و تمدن جدید را با خود به همراه می‌آورد، گفت: بنده اصلی‌ترین چالش را در علوم انسانی اسلامی این می‌دانم که ساحت فکر آن منقح و نهادینه نشده است زیرا اگر چیزی در حد فکر بماند و در جامعه نهادینه نشود و جان مخاطبان به وسیله آن فکر تسخیر نشود حرکت تمدن‌سازانه و چرخه تولید علم هم شکل نخواهد گرفت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی افزود: علوم انسانی اسلامی نه تبدیل به فرهنگ علمی در مراکز علمی شده است و نه چرخه تولید دانش را بر محور خود قرار داده است زیرا آن ساحت فکر، تنقیح و نهادینه نشده است. این چالش اصلی ما است و یکسری چالش‌های فرعی هم شاهد این چالش اصلی هستند.
واعظی با بیان اینکه چالش‌های فرعی بیانگر بیماری چالش اصلی است، اظهار کرد: یکی از این عوارض چالش اصلی و یا شاهد بر آن چالش اصلی، کج‌تابی مفهومی و روشی است که در قبال ایده علوم انسانی اسلامی داریم یعنی شاهد سو فهم‌هایی هستیم که به دو مورد اشاره می‌کنم؛ اول اینکه برخی دنبال اسلامی‌سازی علوم انسانی موجود هستند یا به دنبال اسلامی‌سازی علم مدرن اعم از طبیعی یا انسانی هستند که اصلاً این مسئله امری ناشدنی و بی‌معنا و ناشی از عدم فهم علم مدرن است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با بیان اینکه علم مدرن، برساخته انسان مدرن است، گفت: انسان مدرن هم برآمده از بنیان‌های فکر مدرن در عرصه هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، انسان‌گرایی و غایات زندگی است؛ همه چیز متفاوت از گذشته است؛ علم در گذشته به عنوان معرفت و شناخت مطابق با واقع بود ولی علم مدرن کاملاً با این نگاه فرق دارد و دانش تلقی می‌شود نه معرفت.
واعظی افزود: الان تمام تحولاتی که علم مدرن از عصر روشنگری پیدا کرد سبب نشده است که از پارادایم علم مدرن بیرون برود؛ همه تحولاتی که در فلسفه علم مدرن هم رخ داده است ولی باز بازگشت به گذشته را نداریم و هنوز هم در بنیاد و عناصر فکر مدرن قرار داریم. هنوز همه چیز در خدمت انسان است؛ امروز هم تلاش علمی برای به خدمت درآوردن همه چیز برای انسان و تصرف در طبیعت و براساس نگرش مادی به عالم و براساس خرد خودبنیاد و استغنا از هر مرجع معرفتی بیرون از انسان است گرچه برخی نگرش‌ها رو به تغییر است.
برخی علوم انسانی را با فقه اشتباه گرفته‌اند
وی افزود: اینکه گفته شود ما می‌خواهیم این علوم مدرن را اسلامی کنیم نتیجه بدفهمی و کژتابی در فهم است زیرا مبنا و بنیاد آن فرق دارد. کژتابی دیگری که در مورد علوم مدرن داریم ناظر به روش است یعنی برخی از مدافعان علوم انسانی اسلامی، علوم انسانی را با فقه و استنباطات فقهی اشتباه گرفته‌اند و پسوند اسلامی را به معنای التزام به رویکرد اجتهادی و استنباطی آن طور که در فقه وجود دارد می‌دانند یعنی دانش درجه اول در علوم انسانی را محصول مراجعه به کتاب و سنت و استنباط از منابع نقلی دین می‌دانند به تعبیری می‌گویند چون قرآن فرموده است که من تبیان برای همه چیز هستم ما می‌توانیم علوم انسانی اسلامی را از اول تا آخر از قرآن و روایات بگیریم.
واعظی با بیان اینکه این هم نوعی سوءفهم از علوم انسانی است، اضافه کرد: علوم انسانی عرض عریضی دارد و جنس برخی از علوم انسانی جنس فلسفی است مثلاً فلسفه فرهنگ و ذهن و زبان جنس فلسفی دارند و وقتی ما قصد داریم دنبال فلسفه ذهن و فرهنگ اسلامی باشیم به معنای آن نیست که از وجه فلسفی به وجه فقهی بدل شود. اینجا اسلامی‌بودن شبیه همان فلسفه اسلامی است که روش عقلی جای خود را به روش فقهی و اجتهادی بدهد.
وی افزود: حکمت متعالیه که به همنوایی عقل و شهود و برهان و قرآن تاکید زیادی دارد ما مشاهده نمی‌کنیم که سنخ فلسفی آن تغییر کند بلکه بعد از فراغ از وجه عقلی سراغ قرآن و احادیث و … می‌روند و همنوایی و همخوانی آن را بیان می‌کنند نه اینکه به جای تعقل و برهان سراغ روش اجتهادی بروند. وقتی می‌گوئیم بخش فلسفی علوم انسانی می‌تواند اسلامی شود یعنی می‌تواند عقلانیت موحدانه داشته باشد نه عقلانیت سکولار که بخواهد بنیاد فکر مدرن را مبنا قرار دهد و در بنیان‌های فکری، انقلاب می‌کند و اساس فکر مدرنیته را مورد خدشه قرار می‌دهد و ما چنین علومی را اسلامی می‌دانیم.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه با بیان اینکه بخشی از علوم انسانی از سنخ دانش توصیفی است و نمی‌توان دانش توصیفی را به روش اجتهادی به دست آوریم، اظهار کرد: چالش دیگری که واقعاً مانع برای توسعه ایده علوم انسانی اسلامی در مراکز علمی ما مطرح شده است تلقی سیاسی از علوم انسانی اسلامی است؛ به هر دلیل موجه و یا ناموجهی بخش قابل توجهی از مخالفان علوم انسانی اسلامی، این ایده را مقابله انقلاب اسلامی با استکبار و نوعی غرب‌ستیزی می‌دانند یعنی این طور باور دارند که چه کسانی و چرا ایده علوم انسانی اسلامی را مطرح می‌کنند و نتیجه می‌گیرند که بانیان آن درصدد منازعه سیاسی با غرب هستند.
وی افزود: اساساً هر امری در جامعه دوقطبی شد فهم حقیقت رخ نخواهد داد و از طرف دیگر مدافعان ایده علوم انسانی اسلامی هم به تنور سیاسی شدن بحث می‌دمند یعنی کسانی دفاع کرده و عَلَم آن را به دست می‌گیرند که کاملاً سیاسی هستند و یا نهاد و جنس کارشان با این قصه سنخیتی ندارد بخواهد پرچم علوم انسانی اسلامی را بلند کند.
تلقی سیاسی از علوم انسانی؛ مانع توسعه آن
واعظی با تاکید بر اینکه این دوقطبی‌شدن هم دائماً در جوامع بشری در حال پررنگ‌شدن است، بیان کرد: در مقاله‌ای خواندم که نوشته بود آنقدر در آمریکا دوقطبی‌شدن رواج یافته و شدت گرفته است که هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات بدون هیچ تأملی با هر آنچه از سوی حزب دیگر عرضه و طرح شود صددرصد مخالفت می‌کنند فارغ از اینکه این طرح حق است یا نیست و به نفع ملت آمریکا هست یا نیست و همین اتفاق در فضای علوم انسانی اسلامی در حال رخ‌دادن است و برخی از دریچه سیاست می‌بینند.
وی با بیان اینکه چالش دیگر عدم توازن میان تولید دانش درجه اول در علوم انسانی با مطالعات درجه دوم است، اظهار کرد: ما چند دهه است که در زمینه علوم انسانی اسلامی کار می‌کنیم و بنده به شدت با کسانی که غیرمنصفانه می‌گویند در این چند دهه کاری نشده است مخالفم. بعد از انقلاب حجم زیادی از مطالعات سیاسی تولید شده است که هیچ تناسبی با مطالعات سیاسی مطرح در علوم غربی ندارد و تحت پارادایم ولایت فقیه و حکومت دینی صورت گرفته است و اینها هم تولید دانش است. چطور است که اگر در حقوق سیاسی و فلسفه سیاسی تحت پارادایم غرب کار شود تولید علم است ولی وقتی در مردم‌سالاری دینی باشد علم محسوب نمی‌شود؟ یا اگر سوسیال دموکراسی باشد علم نیست.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با بیان اینکه البته این مطلب حق است که تولیدات درجه اول و دوم ما در عرصه علوم انسانی با هم تناسب ندارند، افزود: ما بیش از آن که دانش درجه اول در علوم انسانی اسلامی تولید بکنیم حرف درباره آن زده‌ایم و این حرف‌ها هم توأم با بسیاری از کژتابی‌ها است و ساحت فکری آن هم تنقیح و نهادینه نشده است و در مباحث روش‌شناسی هم وفاق نسبی نداریم و این چالش بزرگی است.
علوم انسانی در مدیریت کشور جایگاه رفیعی ندارد
واعظی اضافه کرد: چالش دیگر، جدی‌نگرفتن حکمرانی علم در حوزه علوم انسانی است؛ اساساً دو مشکل وجود دارد؛ اول اینکه علوم انسانی در ساحت مدیریت کشور جایگاه رفیعی ندارد و به جای محوریت علم در حکمرانی با غلبه شبه علم و تجارب فردی و نگاه‌های گروهی مواجهیم و این ضعف عامی است؛ تلاش‌هایی شده است ولی پیوند طبیعی میان مقوله حکمرانی و تولید دانش وجود ندارد.
وی ادامه داد: همچنین در خود حکمرانی علم هم مشکل داریم و آن وجود نگاه اقتدارگرایانه و پروژه‌ای دانستن علوم انسانی اسلامی است؛ بدون تردید ایجاد زیرساخت، شرط لازم برای تحقق علوم انسانی اسلامی است یعنی اگر در رأس مدیریت مراکز علوم انسانی ما کسانی وفادار به علوم انسانی اسلامی نباشند قهرا ضربه خواهیم خورد و برعکس اگر مدیران وفادار باشند کمک زیادی به توسعه علوم انسانی اسلامی خواهد شد ولی نگاه پروژه‌ای و از بالا به پایین غلبه دارد و نتیجه معکوس می‌دهد.
استاد دانشگاه باقرالعلوم (ع) با بیان اینکه باید بدنه رسمی و غیررسمی علمی کشور به حرکت در آید تا علوم انسانی اسلامی محقق شود، گفت: مشکل بنیادی و اصلی در علوم انسانی اسلامی این است که ما در برزخ بی‌مبنایی به سر می‌بریم و ساحت فکری که مولد تمدن و علم متناسب با این تمدن است تولید نشده است و در برزخ تعلق خاطر به سنت و مدرنیته گیر کرده‌ایم و جامعه علمی ما هم در این برزخ قرار دارد لذا موتور حرکت علوم انسانی اسلامی به کار نیفتاده است با اینکه ایده و طرح و فکر مقدسی داریم ولی همانند تمدن اسلامی در قرون گذشته انسان متمدن اسلامی را تربیت نکرده‌ایم.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام و المسلمین پارسانیا عضو هیأت دانشگاه تهران با موضوع: «جامعه شناسی تاریخی ایده‌های دانشگاه اسلامی» به ایراد سخن پرداخت.
بخش پایانی برنامه نیز به مناظره بین حجت‌الاسلام احمد رهدار و سید جواد میری با موضوع: «نظام اسلامی و روایت نسبت ایده‌های وحدت حوزه و دانشگاه» اختصاص داشت.
لازم به ذکر است ادامه این نشست‌ها طی دو هفته با موضوع «بررسی مناسبات نهاد علم و اجرا» و «بررسی ایده دانشگاه اسلامی» در دانشکده گان فارابی دانشگاه تهران و دانشگاه قم برگزار خواهد شد.
کد خبر 5956467منبع: مهر
کلیدواژه: قران تبیان حوزه علمیه قم سید جواد میری انقلاب اسلامی ایران دانشگاه قم ایالات متحده امریکا علوم انسانی اسلامی دموکرات دانشگاه تهران دفتر تبلیغات اسلامی دموکراسی قرآن انقلاب فاطمیه 1402 قرآن کریم قرآن شیخ حسین انصاریان قران حضرت زهرا فاطمیه معرفی کتاب آیت الله مصباح یزدی انقلاب اسلامی ایران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مالزی تهران حوزه علمیه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه ایده علوم انسانی اسلامی علوم انسانی علوم انسانی علوم انسانی تولید دانش چالش اصلی درجه اول ساحت فکر علم مدرن فکر مدرن همه چیز
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۲۱۴۴۴۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
علم همراه با خلاقیت مسائل جامعه را حل می‌کند
ایسنا/مازندران رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه مدل‌های قدیمی مسائل جامعه را حل نمی‌کند، گفت: علم به خودی خود نمی‌تواند مسائل جامعه را حل کند بلکه با خلاقیت در مواجه با مسائل پیچیده راهکار ارائه می‌دهد.
محمدمهدی طهرانچی ۱۰ اردیبهشت در اجلاسیه افق تحول دانشگاه ۲ در جمع اساتید گروه کشوری علوم اجتماعی در چالوس در ابتدای سخنان خود با اشاره به جنایت‌های رژیم صهیونیستی در غزه اظهار کرد: در دورانی زندگی می‌کنیم که انسانیت به مسلخ رفته است و نظام علمی در خدمت حاکمیت نظام سلطه قرار دارد.
وی با اشاره به اینکه این نظام سلطه یک چهره‌ای داشت که بسیار بزک شده بود اما درون این چهره و پشت آن چهره کریهی است که جز قدرت و پول چیزی نمی‌شناسد، افزود: امام راحل مکتبی را بنیان نهادند که طوفانی را به پا کرد که امروز بیش از هر زمانی چهره کریه این نظام سلطه را آشکار می‌کند.
وی تصریح کرد: دموکراسی، حقوق بشر و کودک، محیط زیست و یونسکو از واژه‌های زیبایی هستند که با کشتن ۱۵ هزار کودک و حمله به معترضان در متن دانشگاه به مسلخ رفته است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اقدامات بی رحمانه نظام ظلم و صهیونیست در مقابل علم و زنان، بیان کرد: نظام سلطه دانشگاه و زن و کودک نمی‌شناسد و باید گفت طوفان، دستکش مخملی را برده است و مشت آهنین هویدا شده است.
طهرانچی با تاکید براینکه این‌روزها غرب بدون نقاب و واکنش در مقابل مقام دانشجویان و اساتید دانشگاه را می‌توان دید، افزود: امسال روز معلم کلید واژه «من‌هم یک پروفسورم» در فضاهای رسانه‌ای و مجازی منتشر خواهد شد.
وی در ادامه به کاهش ورودی‌های علوم انسانی و علوم پایه در دانشگاه آزاد اسلامی پرداخت و گفت: در حوزه علوم اجتماعی این گرایش کمتر بوده است که باید علت‌یابی و سپس برای آن راه حل ارائه شود.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تعداد دانشجویان در حوزه علوم اجتماعی را چهار هزار و ۳۶ نفر اعلام کرد و گفت: از این تعداد ۵۰ درصد در تهران مشغول به تحصیل هستند و اگر این روند ادامه یابد تعداد دانشجویان در سال‌های آینده در این رشته کاهش بیشتری خواهد یافت.
طهرانچی با بیان اینکه انتخاب رشته، سرمایه گذاری فرد برای آینده خود است، خاطر نشان کرد: در دو دهه قبل اقبال رشته‌های جامعه شناسی در دانشگاه آزاد اسلامی بالا بود و گرایش به علوم سیاسی نیز بدین گونه بود اما در حال حاضر رشته مدیریت و اذناب آن گرایش بیشتری یافته است.
وی با بیان اینکه انتخاب رشته یک برایند فردی است اما فرایند جمعی آینده کشور را رقم می‌زند، افزود: نسل جوان دیگر برایش مدرک تحصیلی و اعتبار دانشگاه ملاک نیست.
این مسئول اشباع کاذب اطلاعات را موجب عوض شدن نگاه بچه‌ها به آموزش عالی دانست و گفت: فرزندان ما تصویر را از دریچه دیجیتال می‌گیرند.
طهرانچی با اشاره به اینکه تعداد دانشجویان با اعضای هیئت علمی و اساتید به نوعی همخوانی ندارد، تاکید کرد: ناترازی در دانشگاه یک مسئله است که باید اصلاح شود و مسئله شناسی ما باید دقیق باشد.
وی با بیان اینکه چهارگانه کنش تنها علم نیست بلکه بینش، توانش، دانش و گرایش هست، گفت: یکی از اشکالات این است که همت بچه‌ها را کوچک کردیم و توانش را پایین آوردیم.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه فضای مجازی توانش بچه‌ها را به سمت توانایی‌های عاریتی سوق داده است، گفت: غضب و وحشت تقویت شده است و فکر می‌کنند خیلی توانمند شده‌اند.
طهرانچی با اشاره به نقش مهم ایمان در تقویت فرزندان و با تاکید بر اینکه مدل‌های قدیمی مسائل جامعه را حل نمی‌کند، اظهار کرد: علم به خودی خود نمی‌تواند مسائل جامعه را حل کند بلکه با خلاقیت در مواجه با مسائل پیچیده راهکار ارائه می‌دهد.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه دانشگاه باید جامعه پرداز باشد، افزود: بچه‌های ما به جای دانایی به دنبال توانایی هستند و سودمندی را در توانایی می‌بینند.
طهرانچی با بیان اینکه باید از دریچه توانایی با بچه‌ها سخن گفت، یادآور شد: باید از دریچه توانایی مهارت، خلاقیت و نوآوری را به سمت آن‌ها سوق داد.
انتهای پیام
اعلام محدودیت های ترافیکی پایان هفته در جاده های شمالی کشور